Ιωάννου Φουντούλη
Πολλοί από τους ακροατές μου θα έχουν παρακολουθήσει την ακολουθία των μεγάλων ωρών το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής. Ολιγώτεροι ίσως τις ακολουθίες των μεγάλων ωρών της παραμονής των Χριστουγέννων και των Θεοφανείων. Ακόμη δε ίσως ολιγώτεροι τις συνήθεις ακολουθίες των μικρών ωρών, που ψάλλονται καθημερινώς στα μοναστήρια και την μεγάλη μόνο Τεσσαρακοστή και στους ενοριακούς ναούς. Με τις ακολουθίες αυτές θα ασχοληθούμε σήμερα. Θα τις βρούμε μέσα σ΄ένα λειτουργικό βιβλίο, που πήρε το όνομά του από αυτές, στο Ωρολόγιον. Εκεί εκτός από τις άλλες ακολουθίες της νυχθημέρου προσευχής, για τις οποίες μιλήσαμε σε προηγούμενες εκπομπές (τον εσπερινό, το απόδειπνο, το μεσονυκτικό και τον όρθρο), θα συναντήσωμε μία σειρά ακολουθιών, που τιτλοφορούνται: ώρα πρώτη, ώρα τρίτη, ώρα έκτη και ώρα ενάτη.
Πρόκειται για ακολουθίες που έχουν προορισμό να ψάλλωνται κατά τις ανωτέρω ώρες της ημέρας. Για να καταλάβωμε την αντιστοιχία των με τον σημερινό, τον νεώτερο τρόπο της αριθμήσεως των ωρών του ημερονυκτίου πρέπει να γνωρίζωμε, ότι αυτές συνετάχθησαν σε εποχή που ίσχυε ακόμη ο παλαιός τρόπος αριθμήσεως των ωρών της ημέρας και της νυκτός. Πρώτη δηλαδή ώρα είναι η από της ανατολής του ηλίου πρώτη ώρα, δευτέρα η δευτέρα και ούτω καθ΄εξής. Πρώτη πάλι ώρα της νυκτός είναι η από την δύσι του ηλίου πρώτη ώρα, δευτέρα η δευτέρα κ.ο.κ. Έτσι έκτη ώρα της ημέρας είναι η μεσημβρία και έκτη της νυκτός το μεσονύκτιο. Δωδεκάτη ώρα της ημέρας η δύσις του ηλίου και δωδεκάτη της νυκτός η ανατολή του. Στις περιπτώσεις δηλαδή της ισημερίας η πρώτη ώρα της ημέρας συμπίπτει περίπου με την 7η πρωϊνή, η τρίτη με τις 9 π.μ., η έκτη με την 12η μεσημβρινή και η ενάτη με τις 3 το απόγευμα. Ακριβώς αυτόν τον τρόπο αριθμήσεως των ωρών τον βρίσκομε και στα Ευαγγέλια. Εξακολουθεί δε και μέχρι σήμερα να τηρήται στο Άγιον Όρος («βυζαντινή ώρα»).
Στην Καινή Διαθήκη βρίσκομε και τις πρώτες ενδείξεις ότι οι πρώτοι χριστιανοί, οι απόστολοι, προσηύχοντο, όπως και οι Ιουδαίοι, κατά την ενάτη ώρα της ημέρας. Οι απόστολοι Πέτρος και Ιωάννης βλέπομε στις Πράξεις των Αποστόλων να ανεβαίνουν στον ναό του Σολομώντος για να προσευχηθούν «επί την ώραν της προσευχής την ενάτην» 1 . Ο Πέτρος πάλι να προσεύχεται στο δώμα της οικίας του Σίμωνος του βυρσέως στην Ιόππη «περί ώραν έκτην» 2 . Και μετά από την Καινή Διαθήκη τα πρώτα χριστιανικά κείμενα μαρτυρούν ότι οι πιστοί συνέχιζαν την ιδία παράδοσι. Προσηύχοντο και αυτοί κατ΄ιδίαν σε ωρισμένους σταθμούς της ημέρας. Όταν αργότερα ωργανώθηκαν οι μοναχικές αδελφότητες, με την κοινή ζωή και την κοινή προσευχή, η ιδιωτική προσευχή μετεβλήθη σχεδόν αμέσως σε κοινή λατρεία. Οι ενδιάμεσοι αυτοί σταθμοί προσευχής κατά την διάρκεια της ημέρας έδωσαν την ευκαιρία στους Πατέρας να συνθέσουν ακολουθίες ειδικές για τον κάθε σταθμό, έτσι ώστε σχεδόν κάθε τρίωρο να συγκεντρώνονται στον ναό και να δοξολογούν τον Θεό. Έτσι όλη η ζωή των ήταν μία διαδοχή προσευχής και εργασίας. Και οι σταθμοί αυτοί έγιναν τέσσαρες, η Α΄, η Γ΄, η S΄ και η Θ΄ώρα.
Περισσότερα:
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου